Osteoporoza – zgodnie z definicją WHO – jest układową chorobą szkieletu, która charakteryzuje się niską masą kości, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej i w konsekwencji zwiększoną łamliwością i podatnością na złamania.
Wiek dziecięcy a osteoporoza
Zachorowalność na osteoporozę dotyczy głównie kobiet w wieku pomenopauzalnym, jednak właściwe żywienie dzieci i młodzieży odgrywa ważną rolę w zapobieganiu tej chorobie. Masa kostna w późniejszym okresie życia człowieka dorosłego zależy w głównej mierze od tzw. szczytowej masy kostnej, która jest osiągana w 90% przed ukończeniem 20 lat (Heaney, 2000). Liczne badania naukowe wykazują, że dostateczne spożycie wapnia i produktów bogatych w ten pierwiastek, takich jak mleko, sery i jogurty, zwiększa masę kostną w okresie wzrostu i rozwoju niemowląt, dzieci i młodzieży i spowalnia zależny od wieku ubytek masy kostnej, zmniejszając ryzyko złamań osteoporotycznych (NIH, 2001, Heaney, 2000).
Rola wapnia
Na posiedzeniu naukowców z National Health Institute w 2001 r., osiągnięto konsensus dotyczący wpływu wapnia ma masę kostną. Uzgodniono, że „wapń jest specyficznym składnikiem pokarmowym, odgrywającym najważniejszą rolę w osiąganiu szczytowej masy kostnej i w prewencji i leczeniu osteoporozy”. Dane statystyczne ze 139 badań naukowych, opublikowanych pomiędzy 1975 a 1999 r. potwierdzają stanowisko, że wapń jest niezbędny dla zachowania zdrowia kości, zarówno u dzieci i młodzieży, jak i u osób dorosłych (Heaney, 2000).
Nie łam się – pij mleko!
Naukowcy z Nowej Zelandii stwierdzili, że dzieci w wieku 3–13 lat, które unikały mleka przez długi czas miały niższe spożycie wapnia i niższą masę kostną oraz zwiększone ryzyko złamań kości w okresie przedpokwitaniowym, niż ich rówieśnicy, którzy pili mleko (Black i wsp., 2002, Goulding i wsp., 2004). Badania z udziałem 28 chłopców w wieku 13–17 lat, biorących udział w ćwiczeniach siłowych, wykazały istotnie wyższą gęstość mineralną kości u chłopców, którzy pili 3 porcje mleka na dobę, niż u ich rówieśników pijących niefortyfikowane soki (Volex i wsp., 2003). Analiza danych z badań NHANES III** – z udziałem ponad 3 tys. kobiet – ujawniła, że kobiety, które spożywały małe ilości mleka w dzieciństwie i okresie młodzieńczym, miały mniejszą masę kostną w dorosłości i większe ryzyko złamań kości (Kalkwarf i wsp., 2003).
Najlepsze źródło wapnia
Produkty mleczne są jednym z najlepszych źródeł wapnia z uwagi na wysoką koncentrację tego składnika mineralnego. Doceniając znaczenia dostatecznego spożycia wapnia i zasad prawidłowego żywienia w okresie dzieciństwa i młodzieńczym w celu maksymalizowania szczytowej masy kostnej i zmniejszenia ryzyka osteoporozy w późniejszym okresie życia, Amerykańska Akademia Pediatryczna uważa, że pediatrzy powinni zalecać dzieciom spożywanie mleka, serów jogurtów i innych produktów bogatych w wapń (American Akademia of Pediatrics, 1999).
Biały skarb
Warto podkreślić, że mleko – oprócz wapnia – zawiera dużo cennych składników pokarmowych, takich jak: białko, fosfor, cynk, magnez, witamina D itd., które są niezbędne w kształtowaniu zdrowia kości. Łączne działanie tych składników jest dużo bardziej skuteczne w zachowaniu integralności kości, niż działanie samego wapnia podawanego w formie suplementu przez krótki okres czasu.
DASH a osteoporoza
Dieta DASH, tj. dieta niskotłuszczowa, bogata w wapń kładzie nacisk na spożycie niskotłuszczowych produktów mlecznych (2–3 porcje na dobę), owoców (4–5 porcji na dobę), warzyw (4–5 porcji na dobę), całych ziaren zbóż i chudego mięsa, zmniejsza ryzyko osteoporozy, ponieważ zwiększa masę kostną i zmniejsza resorpcję kości (Lin i wsp., 2003).
(o zaletach diety DASH czytaj też w: Nadciśnienie tętnicze krwi)
Dr Sa’eed Bawa
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
*Nazwę „osteoporoza” zaczerpnięto z języka greckiego, w którym osteon – oznacza kość, a poros – dziurę, otwór.
**Third National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES III)
