Leki – czy tylko z apteki?

Żyjąc w czasach, kiedy na większość chorób produkuje się lekarstwa w pigułkach, dostępne w każdej aptece, zapominamy o naturalnych lekach – warzywach, owocach, miodach – które od wieków są z powodzeniem stosowane przez człowieka w różnych schorzeniach. Przypominamy te najbardziej popularne i łatwo dostępne leki „nie-z-apteki”.

Wśród powszednich produktów spożywczych znajdują się takie, których właściwości nie zawsze doceniamy lub nawet nie zdajemy sobie z nich sprawy. Produkty te zawierają wiele cennych składników o szczególnych właściwościach leczniczych.

Cytryna

To znany od wieków naturalny środek leczniczy, jeden z najczęściej używanych na co dzień w naszych domach. Ponieważ zawiera duże ilości witaminy C, jej stosowanie wzmacnia odporność organizmu i czyni go mniej podatnym na infekcje np. przeziębienie i grypę. Może być stosowana jako środek leczniczy w trakcie trwania infekcji. Ponadto witamina C zawarta w cytrynie pomaga zachować dobry stan naczyń krwionośnych, przyspiesza gojenie się ran, złamań i sińców oraz likwiduje krwotoki i krwawienia dziąseł. Jest również czynnikiem zapobiegającym procesom nowotworowy i hamującym je we wczesnych stadiach. Cytryny stosuje się też w przypadku różnych innych schorzeń np. chorób układu krążenia, reumatycznych, kłopotów z żylakami. Cytryna zawiera 50 mg witaminy C w 100 g jadalnej części produktu. Duże ilości witaminy C znajdują się także w innych cytrusach: pomarańczach, grejpfrutach, mandarynkach.

Czosnek

Prawdziwy cud natury – liczne badania wykazały, że czosnek działa bakteriobójczo, przeciwgrzybiczo, przeciwwirusowo oraz przeciwpasożytniczo. Jest też silnym przeciwutleniaczem chroniącym organizm przed działaniem wolnych rodników. Właściwości lecznicze czosnku wiążą się z występowaniem w jego składzie związków siarki – przede wszystkim dwusiarczku allilu. Bakteriobójcze właściwości czosnku są wykorzystywane przede wszystkim do zwalczania infekcji zarówno wewnątrzustrojowych, jak i skórnych. Może też być stosowany w profilaktyce próchnicy zębów. Czosnek przeciwdziała nadciśnieniu tętniczemu, reguluje wytwarzanie cholesterolu – redukuje szkodliwą frakcję LDL i przyczynia się do zwiększenia stężenia korzystnej dla zdrowia frakcji HDL.

Cebula

Jest bardzo rozpowszechnionym w Polsce warzywem, od dawna używanym do celów leczniczych. Charakterystyczny aromat nadają cebuli, podobnie jak czosnkowi, związki siarki oraz allicyna. Związek ten posiada silne właściwości bakteriobójcze. W polskiej medycynie ludowej z powodzeniem stosuje się syrop z cebuli – cebulę maceruje się z cukrem lub miodem i podaje jako lek (polecany także dla dzieci) na przeziębienie i katar. Ponadto związki zawarte w cebuli obniżają we krwi poziom cukru i „złego” cholesterolu LDL, sprzyjają tworzeniu się i wydalaniu żółci, korzystnie wpływają na działalność przewodu pokarmowego, wzmacniając trawienie i pobudzając apetyt. Cebula zarówno surowa, jak i gotowana, korzystnie wpływa na układ krążenia, zapobiega m.in. chorobie nadciśnieniowej. Należy jednak podkreślić, że warzywo to nie jest lekkostrawne i u niektórych osób może wywoływać wzdęcia. Cebula, zwłaszcza przyrumieniona na patelni, nie jest wskazana dla małych dzieci. Najlepiej trawiona w przewodzie pokarmowym jest dobrze rozdrobniona cebula surowa. Godny polecenia jest także szczypior, który zawiera duże ilości folianów. Poleca się spożywanie przez dzieci szczypioru w postaci surowej jako dodatku np. do sałatek, surówek, potraw z jaj oraz twarogu.

Malina

Należy do najbardziej lubianych owoców. Owoce maliny są łatwostrawne i mogą być jedzone w dużych ilościach nawet przez małe dzieci. Napar z suszonych owoców lub syrop ze świeżych pobudzają czynność gruczołów potowych i, w przypadku gorączki, wywołują obfite wydzielanie potu. Bogactwo witaminowe soku z malin wzmacnia odporność organizmu, a zawarte w owocach polifenole neutralizują działanie wolnych rodników. Maliny zawierają także duże ilości potasu i magnezu.

Borówka czernica

Nazywana potocznie czarną jagodą, zawiera duże ilości antocyjanów, witaminy C oraz karotenoidów. Związki te należą do tzw. antyoksydantów, które mają właściwości przeciwutleniające i zdolność usuwania wolnych rodników tlenowych. Borówka czernica bardzo korzystnie działa na proces widzenia, ponieważ zawarte w niej antocyjany poprawiają mikrokrążenie w gałce ocznej, zwiększają elastyczność ścian naczyń włosowatych i uszczelniają je, a dzięki temu zwiększają przepływ krwi w siatkówce. Antocyjany przyspieszają też regenerację barwnika wzrokowego – rodopsyny – dzięki czemu polepszają widzenie o zmierzchu. Sok i herbata z suszonych czarnych jagód stosowana jest do leczenia biegunek i niszczenia pasożytów przewodu pokarmowego. Zawarte w jagodach garbniki neutralizują toksyny pokarmowe i blokują wchłanianie ich przez błony śluzowe. Świeże owoce i dżemy jagodowe działają lekko przeczyszczającą, a jagody suszone mają działanie przeciwne.

Czarna porzeczka

Jest skarbnicą witaminy C, której zawartość wynosi 180 mg na 100 g części jadalnych produktu, a więc posiada więcej witaminy C niż cytryna. Należy jednak pamiętać, że przy niewłaściwej obróbce surowca, straty witaminy C mogą być duże. Należy chronić zerwane owoce oraz przetwory przed działaniem słońca i tlenu oraz minimalizować czas obróbki cieplnej.

Miód

Działa bardzo korzystnie na organizm człowieka, ma właściwości lecznicze zapobiegające niektórym schorzeniom, hamuje rozwój drobnoustrojów. Zawiera cenne związki o aktywności fizjologicznej, tzn. takie, które skutecznie zwiększają sprawność procesów fizjologicznych organizmu człowieka np. ułatwiają trawienie, czy wzmacniają pracę układu krwionośnego. Ponadto miód – szczególnie spadziowy, gryczany i lipowy – pozytywnie wpływa na układ odpornościowy człowieka. Należy podkreślić, że podgrzewanie miodu do temp powyżej 50ºC niszczy jego właściwości. Miód należy spożywać w czystej postaci lub z pieczywem, można rozpuszczać go w płynach np. mleku, wodzie, soku, pamiętając, że temperatura płynu nie może przekroczyć 40ºC.

Mgrka inżka Joanna Jaczewska-Schuetz
Instytut Żywności i Żywienia