Jednymi z bohaterów wiersza Jana Brzechwy Na straganie są warzywa korzeniowe: burak, który odrzuca zaloty cebuli, blada pietruszka i wzdychający seler od powtarzającego się refrenu A to feler! Będą oni także bohaterami tego tekstu. Czemu warto je jeść? Nie są szczególnie bogate w witaminę C i karotenoidy, ale mają swoje prozdrowotne sekrety.
Mój buraku, mój czerwony
Burak ćwikłowy ma jadalne purpurowe i kuliste korzenie. Właśnie ze względu na nie jest uprawiany.
Buraki należą do grupy produktów niskokalorycznych. Zawierają stosunkowo dużo węglowodanów (ok. 7%), głównie sacharozy, co powoduje, że są słodkie. Są także bogate w błonnik pokarmowy. Jest go więcej w starych burakach niż w młodych. Zawierają znaczące ilości potasu, żelaza i wapnia. Ze względu na skład mineralny buraki działają silnie odkwaszająco na organizm człowieka.
W burakach znajdują się niewielkie ilości witaminy C oraz witamin z grupy B, w tym folianów.
Swoją amarantową barwę buraki uzyskują dzięki barwnikom betacyjanowym, głównie betaninie. Zawdzięcza jej także właściwości lecznicze. Ten antocyjanowy barwnik ma silne działanie przeciwutleniające i bardzo skutecznie niszczy szkodliwe wolne rodniki.
Regularne spożywanie buraków i picie soku buraczanego może zapobiegać chorobom serca i układu naczyniowego. Bowiem betanina obniża ciśnienie krwi, zapobiega powstawaniu zakrzepów, ułatwia prawidłowe krążenie krwi oraz zapobiega gromadzeniu się w organizmie homocysteiny, która sprzyja powstawaniu miażdżycy.
Te pięknie ubarwione warzywa korzeniowe, dzięki obecności betaniny pomagają zwalczać choroby nowotworowe. Zmniejszają rozrost komórek nowotworowych jelita grubego, żołądka, płuc, piersi, prostaty.
Betanina ma także właściwości bakteriobójcze. Może hamować rozwój i rozmnażanie bakterii chorobotwórczych. Ponadto zwiększa odporność organizmu. Może też opóźniać proces starzenia się organizmu.
Same zalety wynikają ze spożywania buraków i przygotowanego z nich soku.
Słodki burak na zimno i na ciepło
Z buraków można sporządzać wiele wartościowych i smacznych potraw, podawanych zarówno na zimno, jak i na gorąco. Na naszych stołach często gości ćwikła, buraczki zasmażane i barszcz czerwony. Są kolorowym dodatkiem do sałatek warzywnych, rybnych lub dodatkiem do zup. Warto gotować buraki na parze. Zachowują wyborny smak i cały wachlarz wartości odżywczych. Można je także piec i marynować.
On – pękaty, ona – chudzinka
Odmiana korzeniowa pietruszki ma jadalne korzenie i liście, zwane natką. Korzeń pietruszki zawiera lotne olejki eteryczne, które nadają warzywu specyficzny smak i zapach, za którymi nie wszyscy przepadają.
Jadalną częścią selera jest natomiast guzowata, okrągła, biaława bulwa o intensywnym zapachu oraz wyrastajace z bulwy zielone liście. Korzeń selera jest niezwykle aromatyczny. Dodaje smaku potrawom, pod warunkiem, że nie przeholujemy z jego ilością. Może zastąpić sól.
Korzenie pietruszki i selera należą do produktów niezwykle bogatych w błonnik pokarmowy. Zawierają go znacznie więcej niż jakiekolwiek inne warzywa. Są także bogatym źródłem potasu. Zawierają magnez, cynk, miedź, kobalt, ale w mniejszych ilościach. Dostarczają witamin z grupy B: B1, B2, PP i folianów. Pietruszka, w porównaniu z innymi warzywami korzeniowymi, charakteryzuje się znaczną zawartością witaminy C.
Pietruszce i selerowi są przypisywane właściwości lecznicze. Substancje czynne nadające im zdrowotne właściwości to olejki lotne, flawonoidy, kumaryny, witaminy i składniki mineralne. Ze względu na ich zawartość warzywa mają właściwości przeciwzapalne oraz przeciwutleniające. Spożywanie ich ma korzystny wpływ na pracę układu krążenia, gdyż może obniżać ciśnienie tętnicze, uszczelniać naczynia krwionośne oraz obniżać poziom cholesterolu we krwi.
Dzięki zawartym w nich kumarynom, oba warzywa wykazują działanie moczopędne i rozkurczające mięśnie gładkie. Seler zawiera ftalidy, które pomagają rozluźniać mięśnie w obrębie tętnic i umożliwić ich rozszerzanie Mają też działanie uspokajające i przeciwdepresyjne.
Składniki diet odchudzających
Pietruszka i seler stanowią cenny składnik diet odchudzających. Są mało kaloryczne, przyśpieszają trawienie i pozwalają pozbyć się toksyn z organizmu.
Oba warzywa są wykorzystywane do sporządzania potraw przede wszystkim ze względu na obecność olejków eterycznych, nadających im specyficzne walory smakowe i zapachowe. Zarówno seler jak i pietruszka są nieodzownymi składnikami włoszczyzny. Dodaje się je do zup, sosów i potraw mięsnych. Pyszna jest zupa selerowa. Ugotowane warzywa stosuje się jako dodatek do różnych sałatek warzywnych. Seler jest także świetnym składnikiem surówek.
Buraki, seler korzeniowy, pietruszka to najpopularniejsze warzywa korzeniowe w Polsce. Lekarze twierdzą, że są świetnym środkiem profilaktycznym chroniącym przed rozwojem chorób cywilizacyjnych.
Drka inżka Dorota Czerwińska
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
