Przez całe wieki były cenionym produktem odżywczym. Jednak w ubiegłym stuleciu, straszeni cholesterolem i chorobami układu krążenia, straciliśmy pewność, że są bezpieczne dla zdrowia. Tymczasem z najnowszych badań wynika, że warto przywrócić je do łask – porządkujemy wiedzę na temat jaj i zaleceń odnośnie ich spożycia.

Dawniej jajka uważano za produkt bardzo zdrowy. Były chętnie spożywane z uwagi na swoje walory smakowe i możliwość wykorzystania ich do wielu potraw. Natomiast kiedy stwierdzono, że cholesterol, którego duże ilości występują właśnie w jajach, może być odpowiedzialny za rozwój chorób układu krążenia, zalecono znaczne ograniczenie ich spożycia. Nie zwracano uwagi na szereg innych składników odżywczych znajdujących się w jajach, które mają pozytywny wpływ na zdrowie człowieka.

Przywrócone do łask

Badania naukowe prowadzone w ostatnich latach nie potwierdziły, że cholesterol zwarty w jajach w rzeczywistości ma tak negatywny wpływ na zdrowie człowieka. Stwierdzono, że to nasycone kwasy tłuszczowe, występujące w produktach pochodzenia zwierzęcego (często wraz z cholesterolem), są w głównej mierze odpowiedzialne za choroby serca i naczyń krwionośnych. Natomiast jajka, pomimo wysokiej zawartości cholesterolu, zawierają bardzo niewiele nasyconych kwasów tłuszczowych, dlatego ich spożycie nie jest tak niebezpieczne, jak sądzono wcześniej. Nie jest jednak bez znaczenia dla organizmu, dlatego nie należy spożywać ich w nieograniczonej ilości.

Ile wolno?

Osoby cierpiące na choroby układu sercowo-naczyniowego powinny szczególnie zwracać uwagę na ilość spożywanych jaj – zaleca się im spożywanie najwyżej 1-2 jaj tygodniowo, wliczając w to te zawarte w produktach i potrawach. Zdrowe osoby dorosłe mogą spożywać 3-4 jaja tygodniowo, a dzieci nawet 4-5.

Bogactwo w skorupce

Jaja są przede wszystkim doskonałym źródłem pełnowartościowego białka, czyli takiego, które zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy w odpowiednich ilościach i proporcjach potrzebnych do budowy i regeneracji tkanek organizmu. Ponadto w jajkach skoncentrowanych jest wiele witamin, takich jak: A, D, E, witaminy z grupy B i składników mineralnych, takich jak: wapń, fosfor, żelazo, magnez, sód, potas i cynk. Dzięki zawartości tak wielu składników odżywczych, wpływają na prawidłową pracę układu nerwowego, kostnego, odpornościowego, a także poprawiają wygląd skóry, włosów i paznokci. Jajka są również jednym z najlepszych źródeł luteiny (barwnik występujący w żółtku), która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku – chroni oczy przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym i poprawia widzenie.

O cholesterolu i lecytynie

W jajkach, głównie w żółtku, znajdują się znaczne ilości tłuszczu, w tym wspomnianego już wcześniej cholesterolu i lecytyny. Większość tłuszczu stanowią nienasycone kwasy tłuszczowe, czyli tzw. dobre tłuszcze (w tym również niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 i omega-6), które usprawniają pracę mózgu, wzmacniają pamięć i chronią układ krążenia przed rozwojem wielu chorób. Z kolei zawarty w jajkach cholesterol jest składnikiem odżywczym niezbędnym do prawidłowego rozwoju dziecka. Bierze udział w wielu procesach biochemicznych zachodzących w młodym organizmie. Przede wszystkim wchodzi w skład błon komórkowych, a także bierze udział w syntezie hormonów płciowych i witaminy D3, niezbędnej do uzyskania przez dziecko mocnych i zdrowych kości. Zaś lecytyna jest potrzebna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Przyczynia się do poprawy pamięci, co ma szczególne znacznie dla dzieci w wieku szkolnym, i do obniżenia poziomu cholesterolu (co już w młodym wieku jest ważne z uwagi na prewencję wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego) oraz do lepszego wykorzystania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Uwaga – alergen!

Białko jaja kurzego jest jednym z najczęściej występujących alergenów. Choć alergię stwierdza się głównie w pierwszych trzech latach życia, to jednak czasami nie ustępuje ona wraz z wiekiem, dlatego u tych dzieci jaja należy wykluczyć z diety. Można jedynie spróbować podawać samo żółtko, ponieważ jest ono mniej alergizujące i często reakcja uczuleniowa po jego zjedzeniu nie występuje, jednak jest to sprawa bardzo indywidualna.

Pamiętaj, że:

  • jaja są skoncentrowanym źródłem pełnowartościowego białka, nienasyconych kwasów tłuszczowych, czyli tzw. „dobrego tłuszczu” oraz wielu witamin i składników mineralnych wpływających na prawidłowy rozwój dziecka;
  • dzieci mogą spożywać 4–5 jaj tygodniowo (łącznie z tymi zawartymi w produktach i potrawach);
  • cholesterol, którego jajka są bardzo dobrym źródłem, u młodych osób jest niezbędny w procesie wzrostu i rozwoju organizmu;
  • białko jaja jest jednym z najsilniejszych alergenów;
  • jajka najlepiej jest przechowywać w lodówce, gdyż w takich warunkach wolniej się starzeją;
  • świeże jajka powinno się zużyć w ciągu 3 tygodni, gdyż po tym czasie następuje proces rozkładu białka, dochodzi do strat witamin i jełczenia tłuszczu;
  • jajka należy dokładnie umyć bezpośrednio przed wykorzystaniem.

Mgrka Magdalena Siuba-Strzelińska
Nutricia Polska