całokształt reakcji chemicznych i związanych z nimi przemian energii zachodzących w żywych komórkach, stanowiący podstawę wszelkich zjawisk biologicznych. Procesy te pozwalają komórce na wzrost i rozmnażanie, zarządzanie swoją strukturą wewnętrzną oraz odpowiadanie na bodźce zewnętrzne.
Tempo metabolizmu jest uzależnione od wielu czynników, w tym:
- płeć – kobiety mają zazwyczaj nieco wolniejsze tempo przemiany materii niż mężczyźni, ze względu na inny skład ciała, m.in. mają mniej mięśni, a więcej tkanki tłuszczowej. Wyższa zawartość tkanki tłuszczowej powoduje niższe tempo metabolizmu;
- wiek – tempo metabolizmu w trakcie życia człowieka ulega charakterystycznym zmianom. Przyspieszenie przemiany materii następuje u dzieci w okresie noworodkowym oraz u młodzieży w czasie pokwitania. Spadek zaś, ma miejsce u kobiet w okresie menopauzy. U mężczyzn proces ten następuje stopniowo i jest mniej znaczący;
- klimat – szybsze tempo przemiany materii obserwujemy u mieszkańców krajów północnych, wolniejsze zaś wśród ludzi z krajów o klimacie tropikalnym;
- uwarunkowania genetyczne;
- temperatura ciała – w stanach chorobowych przebiegających z gorączką, następuje wzrost tempa przemiany materii. Zapotrzebowanie energetyczne zwiększa się o 12% wraz z każdym stopniem Celsjusza powyżej prawidłowej ciepłoty ciała;
- aktywność fizyczna –, intensywny wysiłek zwiększa zapotrzebowanie na energię, ponadto aktywność fizyczna rozbudowuje mięśnie, które do funkcjonowania potrzebują znacznie więcej energii niż tkanka tłuszczowa. Obydwa te czynniki powodują przyspieszenie tempa metabolizmu;
- dieta – po spożyciu posiłku następuje specyficzna reakcja zwana termogenezą indukowaną pożywieniem, wynikiem czego jest wzrost tempa metabolizmu na kilkadziesiąt minut;
