Czy wiesz, że podczas aktywności fizycznej wydzielają się hormony szczęścia, a ćwicząc wyrabiasz sobie poczucie mistrzostwa i zyskujesz nowe, pomocne w życiu, umiejętności? Nawet sceptycy mają swoją teorię na temat związku dobrego samopoczucia z ćwiczeniami…

Słowa kluczowe: wysiłek fizyczny, korzyści psychiczne, mechanizmy wpływu

Analizując możliwe mechanizmy wpływu wysiłku fizycznego na psychikę, współcześni badacze rozważają kilka hipotez.

Różne hipotezy

Hipoteza endorfinowa zakłada, że obserwowana po ćwiczeniach fizycznych poprawa nastroju wynika z podwyższenia poziomu endorfin, nazywanych potocznie hormonami szczęścia. W przypadku depresji, która według jednej z teorii jest spowodowana zbyt niskim poziomem wydzielania neuroprzekaźników, szczególnie znacząca wydaje się hipoteza monoaminowa. Wiąże ona antydepresyjny efekt wysiłku fizycznego ze wzrostem poziomu monoamin, czyli neuroprzekaźników – dopaminy, noradrenaliny, serotoniny – który obserwuje się już po jednorazowym wysiłku. W celu wyjaśnienia efektów antylękowych bywa przywoływana hipoteza termiczna. Podwyższenie temperatury ciała (podczas intensywnego wysiłku do 40°C) powoduje obniżenie napięcia mięśniowego i przyczynia się do spadku napięcia psychicznego. Potwierdza ją fakt, że w badaniach stwierdzano podobną efektywność takich zabiegów jak sauna, gorąca kąpiel i wysiłek fizyczny. Badacze sugerują, że istotna może być przy tym nie tyle temperatura wnętrza ciała, co mózgu.

Ćwicz i nie myśl

Ćwiczenia fizyczne odciągają naszą uwagę od codziennych zmartwień i kłopotów, pozwalają uwolnić się od myśli powodujących lęk czy obawę. Wyniki badań wskazują, że już sam odpoczynek i uwolnienie się od przykrych myśli powoduje spadek napięcia psychicznego. Antylękowy efekt ćwiczeń fizycznych znika, gdy prosi się osoby badane, aby w trakcie ćwiczeń nie przestawały myśleć o codziennych kłopotach. Ćwiczenia fizyczne pomagają odzyskać przekonanie o możliwości efektywnej kontroli własnego zachowania, uczą nowych umiejętności i ich wykorzystania do realizacji celów osobistych, kształtują poczucie mistrzostwa. Zwiększenie sprawności fizycznej powoduje wzrost poczucia kontroli i mistrzostwa, co prowadzi do polepszenia samopoczucia.

Sceptycy o ćwiczeniach

Najwięksi sceptycy uważają wreszcie, że działa tu jedynie mechanizm dysonansu poznawczego. Co to oznacza? Jeśli podejmujemy ćwiczenia fizyczne w celu poprawy samopoczucia, zaczynamy wierzyć, że ona następuje. W przeciwnym wypadku, inwestując w nie czas i wysiłek, a współcześnie także niejednokrotnie pieniądze, a nie uzyskując oczekiwanych korzyści, odczuwalibyśmy silny dysonans wraz z towarzyszącymi mu negatywnymi emocjami.

Profka Monika Guszkowska
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie