Jakie są zasady leczenia dietetycznego cukrzycy? Czy istnieje uniwersalna dieta „cukrzycowa”? W jaki sposób korzystać z wymienników węglowodanowych i indeksu glikemicznego? Prezentujemy podstawową wiedzę o odżywianiu się w tej przewlekłej chorobie metabolicznej.

Choć cukrzyca jest chorobą nieuleczalną, to styl życia – obejmujący odpowiednią dietę i aktywność fizyczną – odgrywa najważniejszą rolę w zmniejszeniu powikłań związanych z tym schorzeniem.

Indywidualne podejście

Należy podkreślić, że dieta w cukrzycy w każdym przypadku powinna być opracowana indywidualnie na podstawie wyników badań odnośnie stanu odżywienia pacjenta, rodzaju stosowanego leczenia, występujących powikłań oraz ewentualnych schorzeń towarzyszących. Nie ma uniwersalnej diety, którą można określić jako cukrzycowa. Przy opracowaniu szczegółowych zaleceń dla chorych z cukrzycą niezbędna jest pomoc dietetyka, a celem leczenia jest osiągnięcie wskaźników poziomów glukozy zbliżonych do wartości uzyskiwanych przez osoby zdrowe. Zasady leczenia dietetycznego cukrzycy polegają na kontroli spożycia żywności, która prowadzi do szybkiego wzrostu stężenia glukozy we krwi. Do produktów takich należą łatwo przyswajalne węglowodany, zawarte między innymi w takich produktach, jak pieczywo cukiernicze, jasne pieczywo, słodycze, cukier, miód, dżem i słodzone napoje.

Rola wymienników

Dieta powinna być oparta o system wymienników węglowodanowych, który pozwala w prosty sposób kontrolować ilość spożywanych węglowodanów w ciągu dnia. Jako wymiennik węglowodanowy określa się ilość produktu spożywczego zawierającą 10 g przyswajalnych węglowodanów, co odpowiada 10 g czystego cukru. Jeden wymiennik węglowodanowy podnosi poziom cukru we krwi o około 30–50 mg/dl (1,7–3 mmol/l). Liczbę wymienników węglowodanowych wylicza się indywidualnie w zależności od zapotrzebowania energetycznego osoby chorej. Wykorzystując system wymienników, dietę w cukrzycy można tak planować, aby w kolejnych dniach tygodnia poszczególne posiłki zawierały podobną liczbę wymienników węglowodanowych. Sprzyja to normalizacji poziomu cukru we krwi i zmniejsza ryzyko powikłań. W żywieniu chorych z cukrzycą leczonych insuliną i korzystających z pompy insulinowej, oprócz wymienników węglowodanowych, wykorzystuje się także system wymienników białkowo-tłuszczowych. Jeden wymiennik białkowo-tłuszczowy oznacza 100 kcal pochodzących z białek i tłuszczu zawartych w danym produkcie.

Indeks glikemiczny

Inną metodą planowania żywienia w cukrzycy jest wykorzystanie indeksu glikemicznego (IG). IG jest formą klasyfikacji produktów spożywczych zwierających węglowodany, który uwzględnia wpływ danego produktu na poziom glikemii w porównaniu do produktu standardowego, którym jest glukoza lub białe pieczywo. Wyższa wartość IG oznacza wyższy poziom cukru we krwi po jego spożyciu. Jako niski IG przyjęto wartość poniżej 55, średni 56–69, a wysoki powyżej wartości 70. Najczęściej popełnianym błędem przy planowaniu diety w oparciu o IG jest zapominanie, że spożycie produktów o niskim IG powinno być także kontrolowane, bo wnoszą one energię z węglowodanów, tłuszczów i białka.

Drka hab. Danuta Gajewska
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie