Cukier uzależnia jak narkotyki – mimo że często słyszymy taki slogan, to jest on daleki od prawdy. W przeciwieństwie do narkotyków, które potrafią przejąć kontrolę nad życiem narkomana, żywność, w tym cukier, nie prowadzi do tego samego rodzaju uzależnienia. Nawet jeśli faktem są negatywne konsekwencje zdrowotne spożywania żywności bogatej w cukier.

Eksperymenty na gryzoniach wykazały, że zwierzęta uzależnione od narkotyków są gotowe ryzykować zdrowie i życie, aby zdobyć kolejną porcję. W przypadku cukru takie zachowanie nie występuje, choć badaczom udało się zaobserwować pewne objawy uzależnienia. Pamiętajmy jednak, że „uzależnienie od cukrów” u zwierząt laboratoryjnych nie pojawia się spontanicznie. Wymaga to szczególnej procedury, która polega na naprzemiennym głodzeniu zwierzęcia i dawaniu mu dostępu do konkretnego jedzenia.

A co z wyrzutami dopaminy?

Innym często przywoływanym argumentem jest twierdzenie, że cukier zwiększa poziom dopaminy, a więc może uzależniać. To ogromne uproszczenie. Dopamina jest hormonem kluczowym dla funkcjonowania mózgu, a wyrzuty , towarzyszą również innym czynnościom, takim jak ćwiczenia fizyczne, seks czy nawet picie kawy. Nie wszystko więc, co wywołuje wyrzut dopaminy, jest od razu uzależniające.

Badanie uzależnień od jedzenia u ludzi

Badanie uzależnień od jedzenia u ludzi jest trudne. Istnieją co prawda służące do tego kwestionariusze, nie ma jednak pewności, na ile ich wyniki pozwalają rozpoznać rzeczywiste uzależnienie, a na ile po prostu zły nawyk podjadania niezdrowej żywności. Mogą też one błędnie rozpoznawać zaburzenia odżywiania, takie jak kompulsywne objadanie się, które w wielu aspektach przypomina uzależnienie.

Uzależnienie od jedzenia jest często „diagnozujemy” samodzielnie. Któż z nas nie ma koleżanki, która deklaruje się jako „czekoladoholiczka”? Zwróćmy jednak uwagę, że przy wszystkich innych rzeczywistych uzależnianiach pacjenci wypierają problem i zaprzeczają jego istnieniu.

Jeśli jednak damy wiarę kwestionariuszom, dojdziemy do zaskakującej obserwacji: otóż to nie cukier „uzależnia” najbardziej. Wyniki badań wskazują, że wyżej na tej niechlubnej liście plasują się produkty słone i tłuste (np. chipsy, pizza, sery) oraz słodkie i tłuste (np. czekolada, lody). Produkty złożone wyłącznie z cukru bardzo rzadko są typowane jako źródło uzależnienia.

Podsumowanie

Uzależnienie od cukru nie jest problemem. Być może – z bardzo dużym znakiem zapytania – nasz niepokój powinno budzić uzależnienie od niektórych rodzajów żywności bogatych w tłuszcz oraz sól i/lub cukier. Jednocześnie z całą pewnością możemy powiedzieć, że nawykowe sięganie po żywność wysokosmakowitą i wysoko przetworzoną jest wyzwaniem, do którego warto podejść systemowo – przez edukację i właściwe kształtowanie naszego środowiska żywieniowego.

Szerszą analizę na temat uzależnianie od cukru i wątpliwości z tym związanych możesz przeczytać w tym wpisie.

Dr Damian Parol
Dietetyk