W obecnych czasach słowo „ekologiczny” stało się modne i stanowczo jest nadużywane. Pojawiają się więc wątpliwości, czy rzeczywiście produkty spożywcze określane tym mianem różnią się czymś od innych tzw. konwencjonalnych. Przedstawiamy wyniki badań naukowych.

Jakość żywności ma decydujący wpływ na prawidłowe i zdrowe odżywianie, a przez to w znaczący sposób decyduje o zdrowiu i samopoczuciu. W celu zachowania wysokiej wydolności fizycznej i psychicznej powinno się wybierać wyłącznie produkty spożywcze o wysokiej jakości i spożywać je tak przyrządzone, by zachowana została ich wartość odżywcza.

Ekologiczna i konwencjonalna

Różnica jakościowa, którą stwierdza się prawie we wszystkich artykułach i środkach spożywczych, wyraźnie dzieli żywność na ekologiczną i konwencjonalną. Jakość produktów ekologicznych zależy przede wszystkim od zastosowanych metody produkcji oraz czystości środowiska danych upraw czy hodowli. Z wielu badań wynika, że żywność ekologiczna, pochodząca z kontrolowanej produkcji ekologicznej, na ogół przewyższa wartością odżywczą i zawartością związków bioaktywnych produkty konwencjonalne, jak również zawiera znacznie mniej zanieczyszczeń. Oto najważniejsze fakty:

Mniej azotanów i pestycydów

Na przykład sałata ekologiczna posiada znacznie mniej tych związków niż sałata konwencjonalna, co wynika z faktu, że rolnictwo ekologiczne zabrania stosowania syntetycznych nawozów azotowych. Na podstawie badań przeprowadzonych na surowcach roślinnych z upraw ekologicznych i konwencjonalnych potwierdzono, że metody ekologiczne pozwalają zmniejszyć o 50% dostarczanie azotanów do organizmu człowieka, co ma ogromne znaczenie w profilaktyce nowotworowej. Żywność ekologiczna zawiera też mniej pestycydów, co potwierdzono w większości badanych produktów ekologicznych. Pestycydy stanowią duże zagrożenie toksykologiczne, ponieważ jest wśród nich wiele kancerogenów1, mutagenów2 i teratogenów3. Są też niezwykle trwałe i mają zdolność do kumulowania się zarówno w roślinach, jak i w organizmie człowieka, stanowią więc jedną z najbardziej toksycznych grup, z jakimi człowiek ma kontakt.

Mniej sztucznych dodatków

Ekologicznie przetworzona żywność zawiera znacznie mniej syntetycznych dodatków: środków barwiących, zapachowych i słodzących oraz syntetycznych kwasów tłuszczowych typu trans.

Więcej witamin i minerałów

W porównaniu do żywności z produkcji konwencjonalnej, żywność ekologiczna zawiera więcej witamin i składników mineralnych. Ekologiczne płody rolne zawierają z reguły więcej witaminy C (np. w kapuście, pomidorach, porach, jabłkach), witamin z grupy B, żelaza (np. w wiśniach, czarnych porzeczkach, szpinaku, kapuście włoskiej, marchwi), magnezu (np. w kapuście włoskiej, marchwi, ziemniakach, porach, sałacie, czarnych porzeczkach), fosforu (np. w ziemniakach, selerze, marchwi, kapuście włoskiej, szpinaku, wiśniach, czarnych porzeczkach), potasu (np. w marchwi, ziemniakach, szpinaku, kapuście włoskiej) i wapnia (np. w ziemniakach, marchwi, kapuście włoskiej, szpinaku, wiśniach i czarnych porzeczkach). 

Cenne antyoksydanty

Żywność ekologiczna charakteryzuje się wyższą, w porównaniu do produktów konwencjonalnych, zawartością bioaktywnych związków fenolowych (inaczej polifenoli) o charakterze antyoksydacyjnym. Potwierdzono to w badaniach pomidorów, cebuli (zwyczajnej i czerwonej), czarnej porzeczki, jabłek, czarnych malin, brzoskwiń, gruszek i winogron. Polifenole obejmują kilka klas substancji chemicznych łatwo utlenianych w obecności reaktywnych form tlenu, dzięki czemu mają zdolność do wymiatania wolnych rodników (wywołujących procesy zapalne, powodujących uszkodzenia komórek lub zapoczątkowujących niekontrolowany ich wzrost, co jest przyczyną wielu odmian raka). Ekologiczne warzywa i owoce zawierają również więcej beta-karotenu i likopenu (np. w pomidorach).

Przechowywanie

Surowce roślinne z produkcji ekologicznej lepiej się przechowują, co wynika z wyższej zawartości suchej masy w stosunku do surowców z upraw konwencjonalnych. Podczas przechowywania zmniejsza się aktywność enzymów oraz, dzięki mniejszej zawartości wody w komórkach, spowolnione zostają procesy oddychania i gnicia. Potwierdzono to na przykładzie ziemniaków, warzyw (np. marchwi) i owoców.

Lepszy smak i aromat

Warzywa i owoce z reguły charakteryzują się lepszym smakiem (np. owoce są słodsze, gdyż zawierają więcej cukrów) i wyraźniejszym aromatem, mają też bardziej zwartą konsystencję z powodu wyższej zawartości suchej masy. Zostało to potwierdzone w przypadku jabłek, wiśni i czerwonych porzeczek oraz marchwi, ziemniaków, buraków ćwikłowych, kapusty i pomidorów.

Wartościowe mleko i mięso

Zwierzęta gospodarskie ze stad ekologicznych mniej chorują na choroby metaboliczne, takie jak: ketoza, lipidoza, artretyzm, zapalenie wymienia i gorączka mleczna. Mleko od ekologicznie hodowanych krów i mięso z ekologicznie chowanych zwierząt mają korzystniejszy profil kwasów tłuszczowych i zawierają z reguły więcej CLA (sprzężonych dienów kwasu linolowego) o działaniu antyrakotwórczym i wzmacniającym odporność organizmu ludzkiego.

Zdrowie kolejnych pokoleń

Większa jest wartość zdrowotna produktów ekologicznych niż konwencjonalnych, co potwierdzają badania na zwierzętach laboratoryjnych. Zwierzęta żywione paszą ekologiczną wykazują lepsze parametry zdrowia i płodności: mają mniejszą śmiertelność prenatalną, większe mioty, oraz lepszą odporność młodych na choroby. Szczególnie ciekawe jest, że zjawisko to nasila się w kolejnych generacjach. W świetle zmniejszającej się płodności ludzi w krajach rozwiniętych fakt ten może mieć duże znaczenie.

Profka drka hab. Renata Kazimierczak
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

  1. Wszystkie czynniki wywołujące, pośrednio lub bezpośrednio, choroby nowotworowe. ↩︎
  2. Wszelkie czynniki fizyczne i chemiczne wywołujące w organizmach mutacje, powodujące utrwalone zmiany w składzie DNA (działają rakotwórczo i powodują zmiany rozwojowe). ↩︎
  3. Wszystkie czynniki działające na organizm kobiety i płodu, powodujące u tego ostatniego wady wrodzone ↩︎