Prawidłowy rozwój płodu determinowany jest stanem zdrowia matki, na który w znacznym stopniu wpływa jej sposób odżywiania się. Dowiedz się, jakie składniki są szczególnie ważne w I, II i III trymestrze ciąży, dlaczego nie należy jeść „za dwoje” i jakich produktów najlepiej unikać.

Podczas ciąży w organizmie kobiety zachodzi wiele przemian wpływających na wzrost zapotrzebowania na wszystkie składniki odżywcze. Prawidłowe odżywianie w tym czasie pozwala nie tylko uniknąć niedoborów żywieniowych, ale także osiągnąć właściwy przyrost masy ciała ciężarnej, co zapewnia prawidłowy przebieg ciąży.

I, II i III trymestr

W I trymestrze ciąży powinny być zapewnione optymalne ilości składników odżywczych związanych z podziałami komórkowymi, czyli między innymi kwasu foliowego, żelaza, cynku i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Natomiast II i III trymestr wiąże się przede wszystkim z pokryciem potrzeb żywieniowych związanych

  • ze składem i syntezą krwi – istotna jest odpowiednia podaż żelaza, miedzi, kwasu foliowego i witaminy B12,
  • z budowaniem układu nerwowego – tu znaczącą rolę odgrywają przede wszystkim wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega 3 (EPA i DHA) oraz
  • ze składnikami budulcowymi ciała – białkiem, odpowiednią ilością energii, wapniem, magnezem. W trymestrze II i III następuje bowiem największy przyrost masy ciała związany ze wzrostem płodu.

Nie jeść za dwoje

Ciąża na pewno nie wiąże się z koniecznością podwojenia kaloryczności diety – czasem uzasadnia się to, mówiąc, że powinno się jeść za dwoje. Wartość energetyczna diety kobiety ciężarnej w II i III trymestrze powinna wzrosnąć jedynie o około 300 kcal/dobę w porównaniu do jej diety podstawowej. Dieta ta powinna być przede wszystkim urozmaicona, lekkostrawna i wysokowartościowa. Do przygotowywania posiłków zalecane są takie techniki kulinarne, jak: gotowanie w wodzie, gotowanie na parze, duszenie i pieczenie z małą ilością tłuszczu. Posiłki należy spożywać w mniejszych porcjach w równych odstępach czasowych.

Białko to podstawa

Podstawą diety powinny być produkty zbożowe, najlepiej z pełnego przemiału, które są ważnym źródłem energii, witamin, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego. W czasie ciąży obserwuje się zwiększone tempo przemian białkowych, czego skutkiem jest wzrost zapotrzebowania na białko. Dlatego też należy zadbać o to, by w głównych posiłkach spożywać pełnowartościowe białko pochodzenia zwierzęcego (mięso, ryby, jaja, mleko i jego przetwory) – dieta wegetariańska kobiety ciężarnej w polskich warunkach jest tematem spornym (jest to szerszy temat, którego nie będziemy tu poruszać).

Wapń, cynk, żelazo i antyoksydanty

Kobiety ciężarne są szczególnie narażone na niedobory niektórych składników mineralnych, takich jak: wapń, żelazo oraz cynk. Zapotrzebowanie na wapń rośnie szczególnie w drugiej połowie ciąży i, jeśli nie zostanie dostarczona jego odpowiednia ilość, zostanie on pobrany z organizmu matki. By się tego ustrzec, należy codziennie spożywać kilka porcji mleka i produktów mlecznych. Jedną porcję stanowi szklanka mleka/jogurtu/kefiru/maślanki lub plaster sera. Kolejnym pierwiastkiem bardzo ważnym dla rozwoju płodu jest żelazo. Cennym jego źródłem w diecie są takie produkty, jak: wątróbka, czerwone mięso, kasze czy warzywa zielone. W diecie kobiety ciężarnej nie powinno zabraknąć cynku, którego dobrym źródłem jest mięso, produkty pełnoziarniste, a także owoce morza. Ważną rolę w prawidłowym przebiegu ciąży odgrywają również witaminy antyoksydacyjne – A, C, E oraz witaminy z grupy B. Ich doskonałym źródłem są warzywa i owoce, a także pełnoziarniste produkty zbożowe.

Kwas foliowy

Szczególną uwagę należy zwrócić na kwas foliowy. Od 1997 roku w Polsce prowadzony jest Program Pierwotnej Profilaktyki Wad Cewy Nerwowej, który ma na celu upowszechnienie wiedzy na temat roli kwasu foliowego w prewencji wad rozwojowych płodu. Zgodnie z nim zaleca się suplementację kwasem foliowym w ilości 0,4 mg/dobę diety każdej kobiety w wieku rozrodczym, która może zajść w ciążę.

Niewskazane produkty

Należy również pamiętać o produktach niewskazanych w czasie ciąży, takich jak: alkohol, kofeina, sztuczne barwniki i konserwanty. Unikać należy również spożywania żywności wysoko przetworzonej, która dostarcza pustych kalorii, a także produktów zawierających duże ilości cukru i tłuszczu (w tym kwasów tłuszczowych trans), które są ubogie pod względem zawartości witamin i związków mineralnych.

Mgrka inżka Sylwia Gudej-Rosa
Instytut Matki i Dziecka